دوره آموزشی مهارت‌های زندگی
مهارت‌های زندگی شامل مجموعـه‌ای از توانایی‌هاست که قدرت سازگاری و رفتار کارآمد را در شخص افزایش می‌دهد و او را قادر می‌سازد بدون این که به خود یا دیگران صدمه بزند، مسئولیت‌های مربوط به نقش اجتماعی خود را بپـذیرد و با چالـش‌ها و مشکلات روزانه زندگی به شکل مؤثر روبه‌رو شود. محقـقان تأثیر مثبت مهارت‌های زنـدگی را در استـفاده از ظرفیت‌ها و توانمنـدی‌های هوشی و شنـاختی، پیشگیـری از رفتـارهای خشونت‌آمـیز، افـزایش خوداتکایی و اعتماد به‌نفس مورد تأیید قرار داده‌اند. هم چنین یادگیری این مهارت‌ها به عنوان یک روش عام پیشگیری از آسیب‌های فردی و اجتماعی مورد تأکید بوده و علاوه برآن، نگرش دیگران را در مورد فرد تغییر داده و بر شأن اجتماعی او می‌افزاید.
موارد کاربرد مهارت‌های زندگی
تقویت اعتماد به خویشتن و احترام به خود
تجهیز اشخاص به ابزار و روش‌های مقابله با فشارهای محیطی و روانی
کمک به تقویت و توسعه ارتباطات دوستانه، مفید و سالم
ارتقای سطح رفتارهای سالم و مفید اجتماعی
پیشگیری از بروز اختلالات روانی و مشکلات رفتاری و اجتماعی
پیشگیری و کنترل رفتارهای خشونت‌آمیز
این مهارت‌ها عبارت است از:
۱- خودآگاهی
خودآگاهی، توانایی شناخت و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قدرت، خواسته ها، ترس و انزجار است. رشد خودآگاهی به فرد کمک می‌کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولا پیش شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است.
اجزای خودآگاهی
- آگاهی از نقاط قوت
- آگاهی از نقاط ضعف
- تصویر خود واقع بینانه
- آگاهی از حقوق و مسئولیت‌ها
- توضیح ارزش‌ها
- انگیزش برای شناخت
۲- همدلی
همدلی یعنی اینکه فرد بتواند زندگی دیگران راحتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند. همدلی به فرد کمک می‌کند تا بتوانند انسان‌های دیگر را حتی وقتی با آن‌ها متفاوت است بپذیرد و به آن‌ها احترام گذارد. همدلی روابط اجتماعی را بهبود می‌بخشد و به ایجار رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده، نسبت به انسان‌های دیگر منجر می‌شود.
اجزای همدلی
- علاقه داشتن به دیگران
- تحمل افراد مختلف
- رفتار بین فردی همراه با پرخاشگری کمتر
- دوست داشتنی‌تر شدن (دوستیابی)
- احترام قائل شدن برای دیگران
۳- ارتباط مؤثر
این توانایی به فرد کمک می‌کند تا بتواند کلامی و غیر کلامی و مناسب با فرهنگ، جامعه و موقعیت، خود را بیان کند بدین معنی که فرد بتواند نظرها، عقاید، خواسته‌ها، نیازها و هیجان‌های خود را ابراز و به هنگام نیاز بتواند از دیگران درخواست کمک و راهنمایی نماید. مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران، در مواقع ضروری، از عوامل مهم یک رابطه سالم است.
اجزای مهارت‌های ارتباطی
- ارتباط کلامی‌و غیرکلامی‌موثر
- ابراز وجود
- مذاکره
- امتناع
- غلبه بر خجالت
- گوش دادن
۴- روابط بین فردی
این توانایی به ایجاد روابط بین فردی مثبت و مؤثر فرد با انسان‌های دیگر کمک می‌کند. یکی از این موارد، توانایی ایجاد روابط دوستانه است که در سلامت روانی و اجتماعی، روابط گرم خانوادگی، به عنوان یک منبع مهم روابط اجتماعی ناسالم نقش بسیار مهمی‌دارد.
اجزای مهارت‌های بین فردی
- همکاری و مشارکت
- اعتماد به گروه
- تشخیص مرزهای بین فردی مناسب
- دوستیابی
- شروع و خاتمه ارتباطات
۵- تصمیم گیری
این توانایی به فرد کمک می‌کند تا به نحو مؤثرتری در مورد مسائل تصمیم گیری نماید. اگر افراد بتوانند فعالانه در مورد اعمالشان تصمیم گیری کنند، جوانب مختلف انتخاب را بررسی و پیامد هر انتخاب را ارزیابی کنند، مسلما در سطوح بالاتر بهداشت روانی قرار خواهند گرفت.
اجزای مهارت‌های تصمیم گیری
- تصمیم گیری فعالانه بر مبنای آگاهی از حقایق کارهایی که می‌توان انجام داد که انتخاب را تحت تأثیر قرار دهد.
- تصمیم گیری بر مبنای ارزیابی دقیق موقعیت‌ها
- تعیین اهداف واقع بینانه
- برنامه ریزی و پذیرش مسئولیت اعمال خود
- آمادگی برای تغییر دادن تصمیم‌ها برای انطباق با موقعیت‌های جدید
۶- حل مسأله
این توانایی فرد را قادر می‌سازد تا به طور مؤثرتری مسائل زندگی را حل نماید . مسائل مهم زندگی چنانچه حل نشده باقی بمانند، استرس روانی ایجاد می‌کنند که به فشار جسمی‌منجر می‌شود.
اجزای مهارت‌های حل مسأله
- تشخیص مشکلات علل و ارزیابی دقیق
- درخواست کمک
- مصالحه (برای حل تعارض)
- آشنایی با مراکزی برای حل مشکلات
- تشخیص راه حل های مشترک برای جامعه
۷- تفکر خلاق
این نوع تفکر هم به مسأله و هم به تصمیم گیری‌های مناسب کمک می‌کند . با استفاده از این نوع تفکر، راه حل‌های مختلف مسأله و پیامدهای هر یک از آن‌ها بررسی می‌شوند . این مهارت، فرد را قادر می‌سازد تا مسائل را از ورای تجارب مستقیم خود را دریابد و حتی زمانی که مشکلی وجود ندارد و تصمیم گیری خاصی مطرح نیست، با سازگاری و انعطاف بیشتر به زندگی روزمره بپردازد.
اجزای مهارت‌های تفکر خلاق
- تفکر مثبت
- یادگیری فعال (جستجوی اطلاعات جدید)
- ابراز خود
- تشخیص حق انتخاب‌های دیگر (برای تصمیم گیری)
- تشخیص راه حل های جدید برای مشکلات
۸- تفکر انتقادی
تفکر انتقادی، توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب است. آموزش این مهارت‌ها، افراد را قادر می‌سازد تا در برخورد با ارزش‌ها، فشار گروه و رسانه‌های گروهی مقاومت کنند و از آسیب‌های ناشی از آن در امان بمانند.
اجزای مهارت‌های تفکر انتقادی
- ادراک تأثیرات اجتماعی و فرهنگی بر ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتار
- آگاهی از نابرابری، پیشداوری ها و بی عدالتی‌ها
- واقف شدن به این مسئله که دیگران همیشه درست نمی‌گویند
- آگاهی از نقش یک شهروند مسئول
۹- مدیریت هیجان‌ها
این توانایی فرد را قادر می‌سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهد، نحوه تأثیر هیجان‌ها بر رفتار را بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجان‌های مختلف نشان دهد. اگر با حالات هیجانی، مثل غم و خشم یا اضطراب درست برخورد نشود این هیجان تأثیر منفی بر سلامت جسمی‌و روانی خواهد گذاشت و برای سلامت پیامدهای منفی به دنبال خواهند داشت.
اجزای مهارت‌های مقابله با هیجانات
- شناخت هیجان های خود و دیگران
- ارتباط هیجان ها با احساسات، تفکر و رفتار
- مقابله با ناکامی، خشم، بی حوصلگی، ترس و اضطراب
- مقابله با هیجان های شدید دیگران
۱۰- توانایی مقابله با استرس
این توانایی شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تأثیر آن‌ها بر فرد است . شناسایی منابع استرس و نحوه تأثیر آن بر انسان، فرد را قادر می‌سازد تا با اعمال و موضع گیری‌های خود فشار و استرس را کاهش دهد.
اجزای مهارت‌های مقابله با استرس
- مقابله با موقعیت‌هایی که قابل تغییر نیستند
- استراتژی‌های مقابله ای برای موقعیت های دشوار ( فقدان، طرد، انتقاد)
- مقابله با مشکلات بدون توسل به سوء مصرف مواد
- آرام ماندن در شرایط فشار
- تنظیم وقت
نحوه اجرا
۵ جلسه ۳ ساعته به صورت گروهی و کارگاهی
زمان تشکیل
سه شنبه‌ها: ساعت ۱۳ تا ۱۶
