مقالات مفید
اختلال اوتیسم
آبان
اختلال اوتیسم چیست؟
اوتیسم اختلال رشد ذهني پيچيده‌ای است كه معمولا در 3 سال اول زندگي شخص ممكن است بروز كند. به نظر مي‌رسد كه يك اختلال در سيستم عصبي كه باعث عدم عملكرد صحيح مغز مي‌شود در ايجاد اين بيماري مؤثر است. اين اختلال در بيماران اُتيستيك باعث مي‌شود كه مغز نتواند در زمينه رفتارهاي اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي به درستي عمل كند. كودكان و بزرگسالان اُتيستيك در زمينه ارتباط كلامي و غير كلامي، رفتارهاي اجتماعي، فعاليت‌هاي سرگرم كننده و بازي داراي مشكل هستند. اوتیسم يكي از پنج بيماري است كه در مجموع به آن‌ها «اختلالات نافذ رشد» يا به اختصار «پي دي دي» مي‌گويند. اين پنج بيماري عبارتند از: اوتیسم، اختلال آسپرگر، اختلال از هم گسیختگی دوران كودكي، اختلال رِت، و اختلالات نافذ رشد كه با معيارهاي بيماري های ذكر شده مطابقت ندارند. هر كدام از اين بيماري‌ها داراي معيارهای شناخت خاص خود هستند كه توسط انجمن روانشناسي آمريكا مشخص شده‌اند.
نشانه‌های عمومي بيماري اوتیسم
از زمانی كه آگاهی عمومي در باره اين اختلال شروع به افزايش كرد (براي اولين بار دكتر لئو كانر در سال 1943 اين بيماری را به صورت علمي توضيح داد)، بيشتر افراد حتي بعضي ازمتخصصين پزشكي و آموزشي هنوز درك درستي از نحوه تأثير گذاري اين اختلال بر افراد ندارند و از چگونگي برخورد و درمان اين افراد دانش كافي ندارند. به عبارت ساده‌تري مي‌توان گفت در ميان اين بيماران مي‌توان افرادي را مشاهده كرد كه تماس چشمي، رفتار خوب اجتماعي و بعضي از فاكتورهایي را كه در كودكان اُتيستيك مشاهده نمي‌شود، داشته باشند ولي در عين حال در ساير فاكتورها با كودكان سالم فرق داشته باشند. به همين دليل تشخيص و تعيين روش درمان و نيز بررسي پيشرفت و مشخص كردن مراحل درمان، نيازمند افراد متخصص با دانش كافي است.
اوتیسم را مي‌توان يك بيماري با طيف گسترده معرفي كرد. اين بيماري مي‌تواند نشانه‌هاي فراواني داشته باشد كه توسط اين نشانه ها اوتیسم را مي‌توان از درجات خفيف تا شديد درجه بندي كرد. اگرچه اوتیسم را مي‌توان توسط يك سري از رفتارها تشخيص داد ولي افراد اُتيستيك مي‌توانند تركيبي از اين رفتارها را داشته باشند و الزاماً نبايد رفتارهاي اختلالي تعيين شده را به صورت يكجا از خود نشان بدهند. ممكن است دو كودك كه يك تشخيص براي آن‌ها داده شده است، از نظر رفتاري با هم تفاوت نشان بدهند واز نظر مهارت ها نيز با هم تفاوت داشته باشند.ممكن است والدين كلمات متفاوتي را در رابطه با بيماري اين كودكان بشنوند مانند شبه اوتیسم، متمايل به اوتیسم، طيف اوتیسم، اوتیسم با عملكرد بالا و پائين، با توانائي بالا و پائين. والدين بايد توجه داشته باشند كه مهمتر از عنوان بيماري، پرداختن به درمان آن است. بايد در نظر داشت كه اين كودكان با درمان مناسب و به موقع مي‌توانند مطالب را بياموزند، رفتارهاي درست را از خود نشان داده و در آينده مانند افراد عادي زندگي كنند. اما بدست آوردن اين اهداف، مستلزم درمان به موقع و درست، تحمل مشكلات و سختي هاي مربوط به اين درمان است.
هر شخص اُتيستيك مانند بقيه افراد جامعه داراي شخصيت مختص به خود است و مانند تمامي افراد خصوصيات خاصي را دارا است. بعضي از اين كودكان ممكن است كه از نظر گفتاري تأخير كمي‌داشته و بتوانند با كمي‌كمك، ارتباط كلامي مناسبي را با ديگران بر قرار كنند ولي همين كودكان ممكن است از نظر ارتباطات اجتماعي رفتار مناسبي را از خود نشان ندهند. گاهي اين كودكان براي شروع صحبت و تبادل كلامي‌ممكن است مشكل داشته باشند. افراد اوتيستيك معمولا در مكالمات، يكطرفه رفتار مي‌كنند، يعني فقط در رابطه با چيزي كه خود علاقه دارند صحبت مي‌كنند و از صحبت هاي طرف دوم چيزي نمي‌فهمند. در بعضي از اين كودكان خشونت و خود آزاري نيز مشاهده مي‌شود.
در افراد اُتيستيك ممكن است رفتارiاي زير نيز بروز كند
ـ اصرار بر يكنواختي و مقاومت در برابر تغييرات
-علاقه شدید به ردیف کردن اشیاء
ـ در بيان نيازهاي خود دچار مشكل هستند و به جاي استفاده از كلمات از اَداها و اشاره استفاده مي‌كنند
ـ تكرار كلمات، خنده نابجا، گريه بي مورد، نشان دادن استرس و نگراني بي علت
ـ ترجيح مي‌دهند كه تنها باشند
ـ پرخاشگری
ـ به سختي با ديگران رابطه برقرار مي‌كنند
ـ دوست ندارند كه كسي را بغل كنند و يا اينكه كسي آن‌ها را بغل كند
ـ تماس چشمي‌ندارند و يا اينكه بسيار كم است
ـ با روش‌هاي معمول آموزشي نمي‌توانند چيزي بياموزند
ـ بازي هاي غير عادي انجام مي‌دهند
ـ اشياء در حال چرخش را دوست دارند و خود نيز سعي مي‌كنند اشياء را به حالت چرخش در بياورند
ـ دلبستگي غير عادي به بعضي از اشياء پيدا مي‌كنند
ـ از نظر احساس درد حساسيت بالاتر و يا پائين تري نسبت به افراد عادي دارند
ـ ظاهراً از چيزي نمي‌ترسند
ـ از نظر فعاليت هاي فيزيكي، فعاليت زيادتر و يا كمتري نسبت به كودكان سالم دارند
ـ حركات بدني آن‌ها به صورت نرم و عادي نيست
ـ اگرچه آزمايشات شنوایي بر روي آن‌ها سالم بودن شنوایي آن‌ها را ثابت مي‌كند اما در برابر نام خود و دستورات كلامي، خود را بي تفاوت نشان مي‌دهند
ردیف کردن، یکی از علایق کودکان اتیستیک است.
براي بيشتر ما واضح است كه مجموع حواس پنجگانه به ما كمك مي‌كنند تا بدانيم كه چه چيزهائي را تجربه مي‌كنيم. براي مثال حواس لامسه، بويائي و چشائي در تجربه خوردن يك هلو رسيده به ما كمك مي‌كنند. براي كودكان اُتيستيك مشكلات حواس پنجگانه معمول است. ممكن است كه اين كودكان از نظر يك حس و يا چند حس در سطح غير عادي قرار داشته باشند، يعني يا حساسيت بيشتري داشته باشند و يا اينكه در آن حس بسيار كُند باشند. ممكن است رايحه اي كه همه آن را دوست دارند باعث آزار كودك اُتيستيك بشود و يا اينكه يك مزه معمولي، كودك را ناراحت كرده و كودك از غذاهائي كه آن مزه را دارا مي‌باشند بگريزد.
بعضي از كودكان اُتيستيك به برخي از صداها نيز حساس هستند و ممكن است كه برخي از صداهائي كه ما روزانه به طور عادي مي‌شنويم باعث رنجش آن‌ها بشود. متخصصين معتقدند كه اين نابهنجاري ها در كودكان اُتيستيك ناشي از اختلال در مجموعه حواس آن‌ها است. يكي ديگر از مشخصات كودكان اُتيستيك عدم نشان دادن علاقه و عاطفه در رابطه با اطرافيان است. البته اين مورد هم مانند ساير موارد مي‌تواند استثناء نيز داشته باشد؛ ولي والدين نبايد به اين دليل از نشان دادن علاقه خود به كودك كوتاهي كنند و بايستي عواطف خود را در برابر كودك به طور طبيعي بروز دهند تا كودك از آن‌ها به تدريج نشان دادن احساسات خود را بياموزد.
مشاوره با متخصصين
اگر كودك از طرف شما و يا دكتر مخصوص خود مظنون به اوتیسم باشد به هر حال بايستي توسط شخصي كه در زمينه اوتیسم تخصص دارد معاينه دقيق شود. ممكن است اين فرد يك روانشناس، روانپزشك و يا يك متخصص رشد اطفال باشد. گاهي ممكن است براي يك تشخيص دقيق و درمان به يك تيم متخصص نياز شود اين تيم مي‌تواند از افراد زير تشكيل شود:
متخصص رشد در اطفال: اين فرد مي‌تواند مشكلات سلامتي و رشد در كودكان را درمان كند
روانپزشك كودك: اين فرد مي‌تواند در تشخيص اوليه كمك كرده و در صورت نياز داروهائي را براي كمك به كودك تجويز كند
روانشناس كودك: در شناخت عادات و حالات رواني كودك كمك كرده و ناتواني هاي كودك در زمينه هاي رشد ذهني، رواني و اجتماعي را بررسي مي‌كند. همچنين يك روانشناس مي‌تواند در بهبود رفتاري كودك و افزايش مهارتهاي اجتماعي كودك به شما كمك كند
رفتار درمانگر: اين شخص مي‌تواند علاوه بركمك به بهبود توانائي هاي كودك در كارهاي روزانه مانند لباس پوشيدن، غذا خوردن و ساير كارهاي استقلالي، همچنين در بهبود وضعيت حواس پنجگانه، قدرت تشخيص و ساير توانائي هاي كودك او را ياري كند
كار درمان : يك كار درمان، كودك را در استفاده درست از عضلات و اندامهاي بدن براي انجام كارهاي بزرگ و كوچك بدني مي‌تواند ياري كند
گفتار درمان: در بهبود وضعيت گفتار كودك و افزايش توانائي او در مهارتهاي كلامي‌بسيار مؤثر است
مشاور خانواده: اين شخص مي‌تواند علاوه بر راهنمائي در امر روابط شما با كودك خود، شما را در بهره وري بهتر از منابع و مراكز موجود در جامعه براي كمك به درمان كودك كمك كند.
نشانه‌های هشدار دهنده‌ی اختلال اوتیسم در سنین مختلف
اگر کودک تان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم باشد متوجه می شوید که در سن 1 سالگی ارتباط چشمی زیادی با شما برقرار نمی کند؛ همچنین زمانی که او را صدا می کنید، واکنشی نشان نمی دهد و به لبخند اطرافیان پاسخی نمی دهد. توجهی به حضورتان ندارد و برای بغل کردن او هیچ هیجانی ندارد. به طور واضح متوجه عدم تمایل او به تبادلات اجتماعی می شوید. بازی های تکی و تنها بودن را به جمع و شلوغی ترجیح می دهد. ناتوانی در بیان هیجانات و حس کنجکاوی بسیار پایین، ترس های عجیب از بعضی اشیا، آرامش بیش از حد یا نا آرامی فراوان نیز از علائم در سنین 1 سالگی این کودکان می باشد.
در سن 2 تا 5 سالگی کودک مبتلا به اوتیسم علاقه ای به بازی با کودکان دیگر ندارد. توانایی و سرعت یادگیری کلمات در او بسیار کم بوده و ممکن است نتواند از عبارات دو کلمه ای هم استفاده کند. بیشترین علائم اوتیسم در این سنین ظاهر می شود.
در سنین مدرسه و اواخر دوران کودکی، ناهنجاری های رشدی خصوصا در استفاده از زبان و اختلالات ارتباطی مانند ناتوانی در بازی با همسالان خود و اختلالات اجتماعی مانند ناتوانی در برقراری ارتباط با بزرگترها، عدم درک دیگران و پافشاری بر عقاید و نظرات خود می تواند از نشانه های بیماری اوتیسم باشد.
روش‌هاي درماني
روش‌هاي رفتار درماني و بهبود ارتباط رفتارهاي كودكان اُتيستيك اغلب براي والدين و درمانگران، مشكل آفرين و ناراحت كننده است. اين رفتارها ممكن است نامناسب، تكراري، تهاجمي و خطرناك باشد و همينطور ممكن است شامل تكان دادن مكرّر دست‌ها، حركت مداوم انگشتان، تكان دادن بدن به جلو و عقب، گذاشتن اشياء در دهان، و يا كوبيدن سر به اشياء ديگر باشد. كودكان اُتيستيك همچنين ممكن است به رفتارهاي خود آزاري مانند آسيب زدن به چشمان، و يا گاز گرفتن دستان خود عادت داشته باشند. اين كودكان همچنين ممكن است نسبت به درد و سوختگي عكس العملي نشان ندهند. گاهي كودكاني نيز مشاهده شده اند كه بدون دليل به ديگران حمله كرده اند. دلايل بروز اين رفتارها در كودكان اُتيستيك هنوز به طور دقيق يافت نشده است و بسيار پيچيده است ولي برخي از متخصصين معتقدند كه اختلالات در حواس پنجگانه كودك مي‌تواند باعث بروز اين رفتارها شوند و كودك با اين رفتارها مي‌خواهد اين حواس را ارضاء كند
مهارتهاي ارتباطي نيز (هم كلامي و هم نوشتاري) مشكل مهمي در كودكان اُتيستيك است. آن‌ها نمي‌دانند كه ارتباط چگونه برقرار شده و چه اهميتي دارد. همچنين اين كودكان اغلب در شروع ارتباط و برقراري ارتباط دو طرفه مشكل دارند. بسياري نيز مشكلات گفتاري دارند و ممكن است هيچگاه در طول زندگي خود صحبت نكنند و يا اينكه دير شروع به صحبت كردن بكنند. بعضي از اين كودكان هم ممكن است از مهارت كلامي‌به نحو نادرست استفاده بكنند؛ مثلاً هر كلمه و يا جمله اي كه به آن‌ها گفته مي‌شود را تكرار مي‌كنند (تكرار طوطي وار ) و يا اينكه فقط از كلمات تك براي ارتباط استفاده مي‌كنند. البته بايد يادآور شد كه مشكلات ارتباطي مي‌توانند باعث بروز ناهنجاريهاي رفتاري شوند؛ مثلاً كودكي كه قادر نيست نياز خود را بيان كند ممكن است شروع به فرياد كشيدن و يا خودآزاري كند. روش‌هاي فراواني براي بهبود مشكلات اجتماعي، كلامي، حواس و رفتارهاي اختلالي تهيه شده است؛ برخي از اين روش‌ها عبارتند از: اِي بي ِاي، آموزش جزء به جزء، فِلور تايم، داستآن‌هاي اجتماعي و بهبود مجموعه حواس پنجگانه و...
روش اِي بي اِي Applied Behavior Analysis
بسياري از روش‌هاي درماني كودكان اُتيستيك بر پايه اصول اين روش تهيه شده است. اصل مهم اين روش اين است كه رفتارهائي كه مورد تشويق قرار بگيرند احتمال تكرار و افزايش خواهند داشت و رفتارهائي كه مورد توجه قرار نگيرند احتمال حذف شدن آن‌ها وجود دارد.اگر چه اِي بي اِي يك تئوري است ولي بسياري از مردم از اين اصطلاح براي روش‌هائي كه با اين اصل كار مي‌كنند استفاده مي‌كنند. دو روش مهمي‌كه بر پايه اين اصل وجود دارند روش آموزش جزء به جزء و لوواس مي‌باشند
در روش آموزش جزء به جزء و روش لوواس هر تمريني كه به كودك داده مي‌شود شامل يك دستور به كودك، يك عمل از طرف كودك و يك عكس العمل از طرف درمانگر است. اين روش علاوه بر تصحيح رفتارهاي كودك، شامل آموزش مهارتهاي جديد نيز از قبيل مهارتهاي اوليه مانند خوابيدن و لباس پوشيدن تا مهارتهاي پيشرفته مانند برخوردهاي صحيح اجتماعي است. اين روش، روشي بسيار دقيق و كامل است. در اين روش معمولاً كودك بين 30 تا 40 ساعت در هفته به صورت انفرادي با درمانگر دوره ديده كار مي‌كند. هر كار و مهارت جديد به اجزاء كوچكتري تقسيم مي‌شود. هرگاه كار خواسته شده از كودك به درستي انجام شود، كودك مورد تشويق قرار مي‌گيرد تا در كودك انگيزه تكرار آن و فرمانبري بيشتر شود. اين روش با مخالفت هائي نيز روبرو شده است. برخي از متخصصين معتقدند كه اين روش به احساسات كودك لطمه مي‌زند و مدت زمان آموزش آن در طول هفته تأثيرات ناخوشايندي بر خانواده مي‌گذارد. به هر حال آمار و ارقام و تجربه نشان داده است كه تكنيكهاي اِي بي اِي نتايج مثبت و با ثباتي بر روي كودكان اُتيستيك داشته است.
TEACCH
اين روش اولين روشي بود كه در آمريكا براي كودكان اُتيستيك به كار گرفته شد. نام اين روش مخفف عبارت «درمان و آموزش كودكان اُتيستيك و ناتواني هاي ارتباطي مرتبط با اين بيماري» است.در اين روش اعتقاد بر اين است كه محيط زندگي كودك بايد با او تطبيق داده شود نه اينكه كودك با محيط تطبيق داده شود. در اين روش از تكنيك خاصي استفاده نمي‌شود بلكه برنامه درماني بر اساس سطح عملكرد كودك پايه ريزي مي‌شود. توانائي هاي كودك بر اساس معيارهاي آموزشهاي رواني بررسي مي‌شود و تكنيكهاي درماني در جهت بهبود ارتباط، مهارتهاي اجتماعي و انطباقي طراحي مي‌شوند. در اين روش به جاي اينكه به كودك يك مهارت و توانائي خاص آموزش داده شود، سعي بر اين است كه به كودك مهارت‌هائي آموزش داده شود تا بتواند محيط اطراف خود و رفتارهاي اطرافيان خود را بهتر درك كند. به عنوان مثال، برخي از كودكان اُتيستيك هنگام احساس درد، شروع به فرياد زدن مي‌كنند؛ در اين روش سعي برآن است كه به كودك آموزش داده شود تا هنگام احساس درد چگونه با برقراري ارتباط، آن را به اطرافيان خود بفهماند. اين روش نيز مخالفاني دارد و اين مخالفان معتقدند كه اين روش خيلي خشك و پر شاخ و برگ است. همچنين ممكن است كودك اُتيستيك دريابد كه در برابر عمل خواسته شده چه انتظاري از او مي‌رود و فرا بگيرد كه بدون فكر، خلاقيّت و دقت، جواب خواسته شده را اجرا كند.
روش ارتباط با تبادل تصوير
يكي از مهم ترين اختلالات در كودكان اُتيستيك عدم توانائي در ارتباط است. برخي از كودكان اُتيستيك ممكن است صحبت كردن را بياموزند و برخي نيز ممكن است هيچگاه قادر به اين كار نشوند.اين روش، روش مناسبي براي شروع گفتار و برقراري ارتباط در كودكاني است كه قادر به صحبت كردن نمي‌باشند. در اين روش بر پايه اصول اِي بي اِي، به كودك آموزش داده مي‌شود كه چگونه مي‌تواند نياز هاي خود را از طريق دادن تصاوير برآورده كند. از امتيازات مهم اين روش اين است كه ارتباط كودك، ساده، قابل فهم، با تفكر و عمد است. كودك تصويري را به شما مي‌دهد و شما بلافاصله مي‌توانيد منظور او را دريابيد. با اين روش كودك مي‌تواند با هر كسي ارتباط برقرار كند و تنها كاري كه بايد انجام شود گرفتن و دادن تصاوير است.
Floor Time
اين روش توسط يك روانشناس كودك به نام «استانلي گرين اسپن» ارائه شده است. اين روش بسيار شبيه بازي درماني است. در اين روش سعي بر اين است كه ارتباط كودك با يك فرد ديگر از طريق برنامه هاي دقيق بازي، بيشتر و مؤثرتر شود. اين روش شامل شش مرحله است كه كودك در طي مراحل آن‌ها، تقليد و چگونه ياد گرفتن را از يك بزرگتر فرا مي‌گيرد و به عبارتي كودك بايد نرده بام شش پله اي را طي كند. ممكن است كودكان در اين روش با مشكلاتي نيز روبرو شوند، مثلا به علت اختلالات حسّي در درك بعضي از تمرينات خواسته شده مشكل پيدا كنند و يا اينكه قادر به انجام برخي از تمرينات بدني موجود در برنامه نشوند.در اين برنامه والدين و درمانگران سعي مي‌كنند تا پيشرفت كودك را از طريق مسيرهائي كه كودك دوست دارد و با جهت دادن به اين مسيرها، فراهم كنند تا كودك بتواند شش مرحله پيشرفت موجود در اين روش درماني را طي كند. اين روش به طور مجزا كودك را در بدست آوردن مهارتهاي گفتاري و بدني كمك نمي‌كند بلكه از نظر احساسي و رواني به كودك كمك مي‌كند تا كودك بتواند درك بيشتري پيدا كرده و از طريق آگاهي و تجربه، مهارتهاي ديگر را نيز بدست آورد. معمولاً از اين روش در كنار روش‌هاي دقيق‌تر ديگر مانند اِي بي اِي در ساعات فراغت كودك استفاده مي‌شود.
داستآن‌هاي اجتماعي (Social Stories)
اين داستآن‌ها براي آموزش مهارتهاي اجتماعي به كودكان اُتيستيك آماده شده اند. از طريق اين داستآن‌ها به كودك آموزش داده مي‌شود كه چگونه احساسات، منظور و برنامه هاي ديگران را درك كنند. در اين روش يك داستان براساس يك موقعيّت و شرايط خاص با اطلاعات فراوان تهيه شده است كه به كودك از طريق گوش كردن به آن كمك مي‌شود تا بفهمد چه جواب يا عكس العمل مناسب را بايد از خود نشان دهد. اين داستآن‌ها معمولاً از سه جزء اصلي تشكيل مي‌شوند : 1– اطلاعاتي در مورد افراد داستان، مكان و اجزاء آن 2- احساسات و افكار افراد داستان 3- جوابها و عكس العملهاي مناسبي كه بايد وجود داشته باشند. اين داستآن‌ها بايد بر اساس نياز كودك براي او خوانده شوند و حتماً بايد از قول اول شخص مفرد و در زمان حاضر باشند. اين داستآن‌ها در صورت همراهي با تصاوير و موسيقي مي‌توانند تأثير بيشتري داشته باشند. بايستي داستآن‌هاي فراهم شده به گونه اي باشند كه نقاط ضعف كودك را تصحيح كنند. مثلاً كودكي كه از شرائط بخصوصي ترس دارد و يا اينكه در او ايجاد استرس مي‌كند، بهتر است داستآن‌هاي مناسبي در مورد اين شرايط براي او گفته شود.
درك مجموعه حواس (Sensory Integration)
كودكان اُتيستيك اغلب از نظر حواس بدن خود داراي مشكلاتي مي‌باشند. ممكن است اين كودكان داراي آستانه تحريك بالا و يا پائين باشند و يا اينكه مغز آن‌ها قادر نيست از اطلاعات بدست آمده توسط حواس پنجگانه، درك درستي از شرايط موجود بدست آورد. در اين روش درماني كه مي‌تواند توسط بازي درمان، كار درمان و يا گفتار درمان انجام شود به كودك كمك مي‌شود تا بهتر از اطلاعات حسي بهره ببرد.مثلاً اگر كودك با حس لامسه خود مشكل دارد از كودك خواسته مي‌شود تا اشياء متفاوت با جنس هاي متفاوت را لمس كرده و با آن‌ها كار كند. موسيقي درماني نيز جزئي از اين روش است كه توسط فركانس هاي متفاوت، حساسيّت كودك را در برابر برخي اصوات كم و يا زياد مي‌كند. دكتر «تِمپِل گراندين» كه خود يك بيمار اوتیسم بوده است، دستگاهي را طراحي كرده است كه با فشارهاي متفاوت بر دست، حس لامسه را بهبود مي‌بخشد. قبل از اجراي اين روش درماني، درمانگر حتماً بايد كودك را به دقت زير نظر گرفته و آشنائي كامل و دقيقي در رابطه با خصوصيات حسي كودك پيدا كند.
درمان هاي رژيمي‌و داروئي
از آنجائي كه اوتیسم يك طيف از بيماري‌هاي مشابه است نمي‌توان گفت كه يك درمان خاص براي همه اين طيف مي‌تواند مؤثر باشد، ولي به هر حال متخصصين و خانواده‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه با استفاده از چند روش درماني و يا تركيبي از آن‌ها مي‌توان به كودكان اُتيستيك كمك كرد تا رفتارهاي اختلالي آن‌ها بهتر شده و عملكرد كلّي آن‌ها پيشرفت كند. اين تركيب درماني مي‌تواند تركيبي از روش‌هاي روانشناسي و داروئي باشد. تاكنون داروئي يافت نشده است كه از بروز اوتیسم جلوگيري كند و يا اينكه آن را درمان كند، ولي متخصصين و خانواده ها به تجربه دريافته اند كه بعضي از داروهاي استفاده شده در بيماري هاي ديگر، در بهبود بعضي از اختلالات اوتیسم مؤثر مي‌باشند. همچنين مشاهده شده است كه تغييرات رژيم غذائي و افزودن برخي ويتامين ها و موادمعدني مي‌تواند در بهبود برخي از اختلالات اوتیسم مؤثر باشد.
در طي ده سال گذشته تحقيقات زيادي در اين مورد انجام شده كه نتايج برخي از آن‌ها حاكي از اين است كه افزودن برخي ويتامين ها مانند ب6 و ب12 و همچنين حذف برخي مواد مانند گلوتن و كازئين از رژيم غذائي كودك مي‌تواند در بهبود عملكرد سيستم گوارشي، آلرژي ها و رفتارهاي كودك تأثير مثبت داشته باشد. البته تمامي‌تحقيقات و بررسي‌ها اين مطلب را به صورت علمي و قطعي ثابت نمي‌كنند. تعدادي از داروهاي بيماري‌هاي ديگر وجود دارند كه در مورد بعضي از كودكان اُتيستيك اثرات مثبت نشان داده اند.اين داروها معمولاً در درمان بيش فعّالي، اختلالات توجه و نگراني در كودكان اُتيستيك مؤثر بوده اند. در اصل مي‌توان گفت هدف از استفاده دارو در كودكان اُتيستيك، كاهش رفتارهاي اختلالي در جهت استفاده بهتر و بيشتر كودك از جلسات درماني است. سعي كنيد در صورتي كه متخصصين براي كودك شما دارو تجويز مي‌كنند اين سئوالات را از آن‌ها بپرسيد : آيا اين دارو اثرات جانبي در كودك خواهد داشت ؟ چه مقدار در طي روز بايد استفاده شود ؟ به چه نحو بايد استعمال شود ؟ در دراز مدت چه تأثيراتي خواهد داشت ؟ چه كسي و چگونه تأثيرات اين دارو را در كودك بررسي خواهد كرد ؟آيا آزمايشات بخصوصي را قبل از استفاده اين دارو بايد انجام داد ؟ آيا استفاده اين دارو هم زمان با ساير داروها و ويتامين ها مشكلي نخواهد داشت ؟.
به هر حال به خاطر داشته باشيد كه استفاده از هر داروئي براي كودكان اُتيستيك بايد حتماً زير نظر متخصص انجام شده و اثرات آن به دقت تحت بررسي باشد. شايد بتوان گفت بيشترين ويتامين استفاده شده براي كودكان اُتيستيك، ويتامين ب است. اين ويتامين در ساختن آنزيم‌هائي كه مغز براي فعّاليت خود به آن‌ها احتياج دارد مؤثر است. در 18 تحقيقي كه در مورد اين ويتامين انجام شده، نشان داده شده است كه حدود نيمي‌از كودكاني كه اين ويتامين در رژيم غذائي آن‌ها بيشتر شده بود، تأثيرات مثبتي در آن‌ها به وجود آمده بود كه اين تأثيرات، شامل بهبود رفتار، بهبود تماس چشمي، توجه بيشتر و افزايش توانائي يادگيري در اين كودكان بود. در بعضي از كودكان، روغن جگر ماهي كه حاوي مقادير فراواني ويتامین هاي آ و د است تأثيرات خوبي در افزايش تماس چشمي و بهبود رفتاري داشته است. ويتامين ث نيز در عملكرد بهتر مغز تأثير دارد و استفاده آن در برخي از كودكان اثرات مثبت داشته است. در صورتي كه قصد استفاده از ويتامين ها را براي كودك خود داشتيد مي‌بايست حتماً با دكتر متخصص كودك خود مشورت نمائيد و در صورت لزوم آزمايشاتي را انجام دهيد تا مطمئن شويد استفاده بيش از حد معمول اين ويتامين ها اثرات جانبي و مخرب بر روي كودك شما نخواهد داشت.
برخي از كودكان اُتيستيك در مورد بعضي از مواد غذائي حساسيت هائي از خود نشان مي‌دهند و حتي ممكن است در مورد آن آلرژي نيز پيدا كنند. ممكن است اين حساسيت ها و آلرژي به صورت رفتارهاي اختلالي در كودك بروز كنند. گزارش هاي فراواني از والدين و متخصصين وجود دارد كه حاكي از آن است كه حذف اين مواد غذائي از رژيم غذائي كودك باعث پيشرفت چشمگير و بهبود رفتاري شده است. در برخي از كودكان اُتيستيك مشاهده شده است كه پروتئين هائي نظير گلوتن و كازئين به خوبي شكسته نمي‌شوند و باعث بروز مشكلاتي در كودك مي‌شوند. حذف اين پروتئين‌ها در اين كودكان مي‌تواند به رفع اختلالات گوارشي در آن‌ها كمك كند و در نتيجه رفتارهاي اختلالي ناشي از آن نيز رفع مي‌گردند. گلوتن در غلات و كازئين در لبنيات وجود دارد. بايد توجه داشت كه در صورت وجود اين مشكل در كودك شما، نبايد غلات و لبنيات به يكباره از رژيم غذائي كودك حذف شوند زيرا ممكن است اين قطع ناگهاني خود باعث بروز مشكلات ديگري شود. براي اين منظور بهتر است با يك متخصص تغذيه مشورت شود تا نحوه حذف اين مواد و تغيير مناسب رژيم غذائي به شما آموزش داده شود.
روش‌هاي درماني مكمل
با وجود اينكه تشخيص زود هنگام و درمان زود هنگام اوتیسم بهترين روش در كمك به اين كودكان و درمان آن‌هاست، برخي از والدين و محققين معتقدند كه روش‌هاي درماني مكمل ديگري نيز وجود دارند كه مي‌توانند ارتباط كودك با دنياي اطراف و سايرين را بهبود بخشيده و رفتارهاي آن‌ها را بهتر كنند. از انواع اين درمآن‌ها مي‌توان به موسيقي درماني، هنر و حيوان درماني اشاره كرد كه مي‌توانند به صورت فردي با كودك كار شده و يا در مراكز مخصوص به صورت جمعي كار شوند. در تمامي‌اين روش‌ها افزايش قدرت ارتباط، بهبود روابط اجتماعي و افزايش اعتماد به نفس مشترك است. همچنين اين روش‌ها كمك مي‌كنند تا كودك بتواند رابطه بي خطر و مفيدي را با درمانگر خود و سايرين برقرار كرده و با آن‌ها مأنوس شود. موسيقي و هنر، بخصوص مي‌توانند در رفع مشكلات حواس پنجگانه كودك مفيد باشند زيرا توسط آن‌ها قدرت درك، شنوائي و ديداري كودك تقويت مي‌شوند. حيوان درماني معمولا شامل اسب سواري و شنا با دلفين‌ها است. در اين درمآن‌ها كودك توانائي هماهنگي عضلات و اندام‌ها را مي‌تواند بدست آورد، همچنين احساس دوست داشتن و اعتماد به نفس نيز از فوائد اين نوع درمان است.
نویسنده : حامد محقق زاده
