استرس

  استرس، واکنش عمومی بدن به نیازهایی است که زندگی روزمره طلب می‌کند. وقتی میزان و کیفیت مسایل مربوط به انسان، در تقابل با توان مقابله‌ای و انطباقی ارگانیسم او قرار گیرد، حالتی در شخص به وجود می‌آید که به آن استرس می‌گویند.

استرس، بیماری نیست، بلکه بًعـدِ اجتناب‌ناپذیری از کیفیت زندگی انسانی است.

استرس مسأله‌ای است که باید حل شود

  

   در سال 1967، دو روانپزشک به نام‌های تامس هولمز و ریچارد راهه تصمیم به مطالعه در مورد نقش استرس در ایجاد بیماری گرفتند. آن‌ها در نظرسنجی از بیش از 5000 بیمار از آن‌ها پرسیدند که آیا در دو سال اخیر هیچ یک از وقایع 43 گانه زندگی را تجربه کرده‌اند. هر واقعه که یک واحد تغییر زندگی (L.C.U):Life Change Unit نامیده می‌شد، «وزن» مشخصی برای ایجاد استرس داشت. هر چه تعداد وقایع برای بیمار بیشتر بود، امتیاز او بالاتر می‌رفت. هر چه امتیاز بالاتر و وزن هر واقعه بیشتر بود، احتمال بیمار شدن فرد هم بیشتر می‌شد. این ابزار به ما در سنجش بار استرس و اندیشیدن در مورد راه حل مشکل، کمک می‌کند. در این مقیاس حوادث استرس‌زا لیست شده و یک نمره به هر کدام از حوادث اختصاص یافته است، با توجه به نمره‌ی نهایی فرد که نشان دهنده‌ی میزان استرس اوست، آمادگی وی برای ابتلا به بیماری‌های عمده و خفیف پیش‌بینی می‌گردد. چون مقیاس مذکور علی‌رغم وجود استرسورها و روش‌های تطابق مختلف، برای همه‌ی سنین یکسان به کار برده می‌شود و توجهی به گذشته‌ی فرهنگی و اجتماعی و شخصیت فرد ندارد توسط بعضی از محققان مورد انتقاد واقع شده است( تورسون 1986، باکر 1985).

   در مطالعاتی که توسط پژوهشگران ایرانی انجام شده، تغییراتی در ترتیب این مقیاس در جامعه‌ی ایرانی به وجود آمده است. در جامعه‌ی ایرانی ده مقیاس اول جدول به ترتیب عبارت است از: مرگ فرزند، مرگ همسر، خیانت همسر، زندانی شدن، اعتیاد، طلاق، مورد تهمت واقع شدن، ازدواج ناموفق، فرار یکی از اعضای خانواده، مرگ یکی از اعضای نزدیک(غیر از همسر و فرزند)

یک راه کاربردی برای استفاده از این جدول، جمع نمره‌های رویدادهایی است که در زندگی شخص روی داده است.

اگر جمع نمره‌ی شما کمتر از 150 باشد، خطر جدی و قابل توجهی شما را تهدید نمی‌کند.

اگر نمره‌ی شما بین 150 تا 300 باشد، شما در معرض آسیب قرار دارید و اگر مکانیسم‌های کنترلی به کار نبرید دچار اختلالات روان‌شناختی خواهید شد.

اگر نمره شما بیشتر از 300 باشد، شما نیازمند کمک تخصصی هستید و نمی‌توانید به تنهایی مشکل خود را حل کنید.

 

کنترل و مدیریت استرس

 بطور کلی برای کنترل استرس می توانیم از استراتژی‌های زیر استفاده نمائیم. استفاده از چند روش به صورت ترکیبی باعث افزایش کارایی درمان می‌گردد :

1– استراتژی‌های فردی

 در برگیرنده چندین روش فردی کنترل استرس است که عبارتند از:

الف) مقابله‌ی مستقیم (یا مقابله‌ی متمرکز بر مسئله)

در این روش فرد به صورت مستقیم مشکل موجود را مورد هدف قرار داده و تلاش برای بر طرف کردن آن می‌نماید . ایجاد تغییرات در محیط و یادگیری مهارت‌ها توسط فرد باعث کاهش استرس و افزایش عزت نفس او می‌گردد .

ب) مقابله غیر مستقیم (یا مقابله رفتاری):

در این روش به عوض تغییر دادن نیاز و تقاضای فردی بر نحوه صحیح کسب آن نیاز تاکید می شود . (وقتی روشهای مستقیم مقابله ناممکن یا نا متناسب است ).مقابله غیر مستقیم می تواند به پاسخهای سازگارانه مانند برنامه های اصلاح رفتار ، بازسازی شناختی ، و … کمک نماید .

ج) مقابله جبرانی

این شیوه در برگیرنده روش‌هایی است که از اثرات استرس می‌کاهد مانند ورزش کردن ، ایجاد سرگرمی و .. که همراه با سایر روش‌ها در کنترل استرس نقش دارند.

د) کنترل استرس با استفاده از سوء مصرف دارو، الکل، مواد مخدر، خوردن و … :

استفاده از مواد ممکن است به صورت موقت باعث کاهش استرس گردد ولی در دراز مدت اثرات زیانباری دارد

2– حمایت‌های اجتماعی

زمانیکه یک فرد در معرض استرس قرار می‌گیرد بسته به میزان حمایت اجتماعی به استرس واکنش نشان می‌دهد. افراد در هنگام استرس می‌توانند از تجارب یکدیگر (یادگیری شیوه های مقابله‌ای دیگران، تشویق شدن توسط آن‌ها ومورد حمایت قرار گرفتن) استفاده کرده و به نحوه مطلوب استرس‌ها را کنترل نمایند.

3- تکنیک‌های روانشناختی

با توجه به خصوصیات ویژه شخصیتی در تکنیک‌های روانشناختی تاکید عمده بر علائم جسمانی استرس و کنترل منبع از طریق آموزش و یادگیری شیوه‌های مقابله‌ای جدید است. آرامش تدریجی عضلات، آموزش اتوژنیک، بیوفیزیک، استراتژی‌های شناختی و … از جمله تکنیک‌های عمده‌ی روانشناختی است که در بحث کنترل استرس مطرح می‌گردند .

4– دارو درمانی

دو دسته عمده از داروها (بنزودیازپین‌ها و بتابلوکرها) با اثرات آرامبخش و تاثیر بر سیستم‌های برانگیختگی محیطی (بتابلوکرها) به منظور کاهش اثرات استرس به کار برده می‌شوند. مجددا خاطر نشان می‌سازیم که مؤثرترین برنامه‌ها برای مقابله با استرس معمولا ترکیبی هستند.

انسان‌ها به اشکال مختلف با تعارضات، مشکلات، خطرات و ناامیدی خویش برخورد می‌نمایند و از شیوه‌های متعدد کنترل استرس استفاده می‌نمایند این روش‌ها عمدتا بر کاهش اضطراب و برانگیختگی جسمانی متمرکز شده‌اند و لازم است که درمانگران با گستره‌ای از این استراتژی‌ها آشنایی داشته تا بتوانند به نحوه مطلوبی از تکنیک‌های فردی و اجتماعی کنترل استرس استفاده نمایند.

به دو نوع از پاسخ‌های رویارویی با استرس اشاره کرده اند :

1- رویارویی متمرکز بر مشکل که به سمت منبع استرس جهت گیری شده است .

2- رویارویی متمرکز بر هیجان که به سمت واکنش شخصی فرد نسبت به استرس معطوف می شود.