استرس

  استرس، واكنش عمومي بدن به نيازهايي است كه زندگي روزمره طلب مي‌كند. وقتي ميزان و كيفيت مسايل مربوط به انسان، در تقابل با توان مقابله‌اي و انطباقي ارگانيسم او قرار گيرد، حالتي در شخص به وجود مي‌آيد كه به آن استرس مي‌گويند.

استرس، بيماری نيست، بلكه بًعـدِ اجتناب‌ناپذيری از كيفيت زندگی انسانی است.

استرس مسأله‌ای است كه بايد حل شود

  

   در سال 1967، دو روانپزشك به نام‌هاي تامس هولمز و ريچارد راهه تصميم به مطالعه در مورد نقش استرس در ايجاد بيماري گرفتند. آن‌ها در نظرسنجي از بيش از 5000 بيمار از آن‌ها پرسيدند كه آيا در دو سال اخير هيچ يك از وقايع 43 گانه زندگي را تجربه كرده‌اند. هر واقعه كه يك واحد تغيير زندگي (L.C.U):Life Change Unit ناميده مي‌شد، «وزن» مشخصي براي ايجاد استرس داشت. هر چه تعداد وقايع براي بيمار بيشتر بود، امتياز او بالاتر مي‌رفت. هر چه امتياز بالاتر و وزن هر واقعه بيشتر بود، احتمال بيمار شدن فرد هم بيشتر مي‌شد. اين ابزار به ما در سنجش بار استرس و انديشيدن در مورد راه حل مشكل، كمك مي‌كند. در اين مقياس حوادث استرس‌زا ليست شده و يك نمره به هر كدام از حوادث اختصاص يافته است، با توجه به نمره‌ي نهايي فرد كه نشان دهنده‌ي ميزان استرس اوست، آمادگي وي براي ابتلا به بيماري‌هاي عمده و خفيف پيش‌بيني مي‌گردد. چون مقياس مذكور علي‌رغم وجود استرسورها و روش‌هاي تطابق مختلف، براي همه‌ي سنين يكسان به كار برده مي‌شود و توجهي به گذشته‌ي فرهنگي و اجتماعي و شخصيت فرد ندارد توسط بعضي از محققان مورد انتقاد واقع شده است( تورسون 1986، باكر 1985).

   در مطالعاتي که توسط پژوهشگران ايرانی انجام شده، تغييراتي در ترتيب اين مقياس در جامعه‌ي ايراني به وجود آمده است. در جامعه‌ي ايراني ده مقياس اول جدول به ترتيب عبارت است از: مرگ فرزند، مرگ همسر، خيانت همسر، زنداني شدن، اعتياد، طلاق، مورد تهمت واقع شدن، ازدواج ناموفق، فرار يکي از اعضاي خانواده، مرگ يکي از اعضاي نزديک(غير از همسر و فرزند)

يک راه کاربردي براي استفاده از اين جدول، جمع نمره‌هاي رويدادهايي است که در زندگي شخص روي داده است.

اگر جمع نمره‌ي شما کمتر از 150 باشد، خطر جدي و قابل توجهي شما را تهديد نمي‌کند.

اگر نمره‌ي شما بين 150 تا 300 باشد، شما در معرض آسيب قرار داريد و اگر مکانيسم‌هاي کنترلي به کار نبريد دچار اختلالات روان‌شناختي خواهيد شد.

اگر نمره شما بيشتر از 300 باشد، شما نيازمند کمک تخصصي هستید و نمي‌توانید به تنهايي مشکل خود را حل کنيد.

 

کنترل و مدیریت استرس

 بطور كلي براي كنترل استرس مي توانيم از استراتژي‌هاي زير استفاده نمائيم. استفاده از چند روش به صورت تركيبي باعث افزايش كارايي درمان مي‌گردد :

1– استراتژي‌هاي فردي

 در برگيرنده چندين روش فردي كنترل استرس است که عبارتند از:

الف) مقابله‌ی مستقيم (يا مقابله‌ی متمركز بر مسئله)

در اين روش فرد به صورت مستقيم مشكل موجود را مورد هدف قرار داده و تلاش براي بر طرف كردن آن مي‌نمايد . ايجاد تغييرات در محيط و يادگيري مهارت‌ها توسط فرد باعث كاهش استرس و افزايش عزت نفس او مي‌گردد .

ب) مقابله غير مستقيم (يا مقابله رفتاري):

در اين روش به عوض تغيير دادن نياز و تقاضاي فردي بر نحوه صحيح كسب آن نياز تاكيد مي شود . (وقتي روشهاي مستقيم مقابله ناممكن يا نا متناسب است ).مقابله غير مستقيم مي تواند به پاسخهاي سازگارانه مانند برنامه هاي اصلاح رفتار ، بازسازي شناختي ، و … كمك نمايد .

ج) مقابله جبراني

اين شيوه در برگيرنده روش‌هایی است كه از اثرات استرس مي‌كاهد مانند ورزش كردن ، ايجاد سرگرمي و .. كه همراه با ساير روش‌ها در كنترل استرس نقش دارند.

د) كنترل استرس با استفاده از سوء مصرف دارو، الكل، مواد مخدر، خوردن و … :

استفاده از مواد ممكن است به صورت موقت باعث كاهش استرس گردد ولي در دراز مدت اثرات زيانباري دارد

2– حمايت‌هاي اجتماعي

زمانيكه يك فرد در معرض استرس قرار مي‌گيرد بسته به ميزان حمايت اجتماعي به استرس واكنش نشان مي‌دهد. افراد در هنگام استرس مي‌توانند از تجارب يكديگر (يادگيري شيوه هاي مقابله‌اي ديگران، تشويق شدن توسط آن‌ها ومورد حمايت قرار گرفتن) استفاده كرده و به نحوه مطلوب استرس‌ها را كنترل نمايند.

3- تكنيك‌هاي روانشناختی

با توجه به خصوصيات ويژه شخصيتي در تكنيك‌هاي روانشناختي تاكيد عمده بر علائم جسماني استرس و كنترل منبع از طريق آموزش و يادگيري شيوه‌هاي مقابله‌اي جديد است. آرامش تدريجي عضلات، آموزش اتوژنيك، بيوفيزيك، استراتژي‌هاي شناختي و … از جمله تكنيك‌هاي عمده‌ی روانشناختي است كه در بحث كنترل استرس مطرح مي‌گردند .

4– دارو درماني

دو دسته عمده از داروها (بنزوديازپين‌ها و بتابلوكرها) با اثرات آرامبخش و تاثير بر سيستم‌هاي برانگيختگي محيطي (بتابلوكرها) به منظور كاهش اثرات استرس به كار برده مي‌شوند. مجددا خاطر نشان مي‌سازيم كه مؤثرترين برنامه‌ها براي مقابله با استرس معمولا تركيبي هستند.

انسان‌ها به اشكال مختلف با تعارضات، مشكلات، خطرات و نااميدي خويش برخورد مي‌نمايند و از شيوه‌هاي متعدد كنترل استرس استفاده مي‌نمايند اين روش‌ها عمدتا بر كاهش اضطراب و برانگيختگي جسماني متمركز شده‌اند و لازم است كه درمانگران با گستره‌اي از اين استراتژي‌ها آشنايي داشته تا بتوانند به نحوه مطلوبي از تكنيك‌هاي فردي و اجتماعي كنترل استرس استفاده نمايند.

به دو نوع از پاسخ‌هاي رويارويي با استرس اشاره كرده اند :

1- رويارويي متمركز بر مشكل كه به سمت منبع استرس جهت گيري شده است .

2- رويارويی متمركز بر هيجان كه به سمت واكنش شخصي فرد نسبت به استرس معطوف مي شود.