تنبیه، آری یا نه؟

  تصور تربيت كودك بدون استفاده از پاره‌اي روش‌هاي تنبيهي كاري دشوار است. بعضي روان‌شناسان عقيده دارند تنبيه ملايم، براي رشد شخصيت كودك در طول دوران كودكي كه بيشتر نيازهاي او را والدين برآورده مي‌سازند، امري ضروري است. همزمان با سپري شدن يك دورة طولانيِ برخورداري كودك از توجهات پدر و مادر كه در آن، وا لدين صدها بار گرسنگي، تشنگي، درد، سرما و خيس كردن او را رسيدگي مي‌كنند، يك همانندسازي قوي در كودك نيرو مي‌گيرد. كودك به قدري از بودن با پدر و مادر تأثير مي‌پذيرد كه مي‌كوشد از كوچكترين رفتار آنها مثل حرف زدن، حالتهاي صورت، به كار بردن ريش‌تراش پدر و پوشيدن كفش پاشنه‌ بلند مادر تقليد كند.

  پس از تنبيه ملايم، كودك به قدري از جدائي (روحي) از پدر و مادرش وحشت مي‌كند كه رفتار موافق ميل آنها را در پيش مي‌گيرد. ارزشها، تصورات و تعهدات كودك دربارة خوب و بد نيز از همين طريق آموخته مي‌شود. نكته اينجاست كه وقتي كودك يا نوجواني را كه با عشق و دلسوزي بار آمده به طور ملايم تنيبه كنيد، زياني ندارد و شايد اثر نيكوئي در رشد شخصيت كودك داشته باشد و به هر حال بسياري از پدر و مادرها نمي‌توانند از آن پرهيز كنند، زيرا چيزي ندارند جايگزين آن كنند.
بسياري از كتابهائي كه بتازگي در زمينة تربيت كودكان نوشته‌شده، والدين را بخاطر تندي كردن با بچه‌ها محكوم مي‌كنند.

بطور كلي، از رفتار خشن و تنبيهات تند (و حتي از تنبيه ملايم به عنوان يكروش دائمي)، به سه دليل مهم بايد پرهيز كرد:
1- تأثير تنيبه موقت و سطحي است و پس از حذف آن، رفتار ناشايست دوباره ظاهر مي‌شود.
2-كودكان به مرور زمان ياد مي‌گيرند اثر تنبيه را خنثي كنند. مثلاً پسري كه دير يه خانه مي‌آيد و مادرش با او اوقات تلخي مي‌كند، براي محدود كردن آن بالاخره كاري مي‌كند. او مي‌تواند ديرتر به خانه بيايد و اوقات تلخي مادر را به تاُخير بيندازد. مي‌تواند حساب كند چه وقت امكان سرزنش يا اوقات تلخي به حداقل مي‌رسد و آن وقت به خانه بيايد، يا مي‌تواند نسبت به سرزنش بي‌اعتنائي پيش بگيرد.
3-كودك مي‌آموزد نسبت به موقعيتي كه در آن به باد سرزنش گرفته شده است، واكنش عاطفي نشان دهد. يك واكنش ممكن است اين باشد كه كودك براي رهائي از تنبيه، خود را به مريضي بزند و يا واقعأ بيمار شود. (كودكي كه بخاطر نخوردن غذا به شدت سرزنش و تنبيه مي‌شد، غذا خوردن را ياد گرفت ليكن دچار سوء هاضمـه شد، مفت و مسلم ! ) چنين وضعيتي، به جسم، روان و شخصيت كودك آسيب مي‌رساند.
به هر حال نمي‌توان انتظار داشت كه از تنبيه نتايج افتخارآميزي حاصل شود. بدون ترديد، روشهاي زيباتري براي جايگزيني تنبيه وجود دارد. به نظر شما آن روشها كدام است؟