تنبیه، آری یا نه؟

  تصور تربیت کودک بدون استفاده از پاره‌ای روش‌های تنبیهی کاری دشوار است. بعضی روان‌شناسان عقیده دارند تنبیه ملایم، برای رشد شخصیت کودک در طول دوران کودکی که بیشتر نیازهای او را والدین برآورده می‌سازند، امری ضروری است. همزمان با سپری شدن یک دوره طولانیِ برخورداری کودک از توجهات پدر و مادر که در آن، وا لدین صدها بار گرسنگی، تشنگی، درد، سرما و خیس کردن او را رسیدگی می‌کنند، یک همانندسازی قوی در کودک نیرو می‌گیرد. کودک به قدری از بودن با پدر و مادر تأثیر می‌پذیرد که می‌کوشد از کوچکترین رفتار آنها مثل حرف زدن، حالتهای صورت، به کار بردن ریش‌تراش پدر و پوشیدن کفش پاشنه‌ بلند مادر تقلید کند.

  پس از تنبیه ملایم، کودک به قدری از جدائی (روحی) از پدر و مادرش وحشت می‌کند که رفتار موافق میل آنها را در پیش می‌گیرد. ارزشها، تصورات و تعهدات کودک درباره خوب و بد نیز از همین طریق آموخته می‌شود. نکته اینجاست که وقتی کودک یا نوجوانی را که با عشق و دلسوزی بار آمده به طور ملایم تنیبه کنید، زیانی ندارد و شاید اثر نیکوئی در رشد شخصیت کودک داشته باشد و به هر حال بسیاری از پدر و مادرها نمی‌توانند از آن پرهیز کنند، زیرا چیزی ندارند جایگزین آن کنند.
بسیاری از کتابهائی که بتازگی در زمینه تربیت کودکان نوشته‌شده، والدین را بخاطر تندی کردن با بچه‌ها محکوم می‌کنند.

بطور کلی، از رفتار خشن و تنبیهات تند (و حتی از تنبیه ملایم به عنوان یکروش دائمی)، به سه دلیل مهم باید پرهیز کرد:
۱- تأثیر تنیبه موقت و سطحی است و پس از حذف آن، رفتار ناشایست دوباره ظاهر می‌شود.
۲-کودکان به مرور زمان یاد می‌گیرند اثر تنبیه را خنثی کنند. مثلاً پسری که دیر یه خانه می‌آید و مادرش با او اوقات تلخی می‌کند، برای محدود کردن آن بالاخره کاری می‌کند. او می‌تواند دیرتر به خانه بیاید و اوقات تلخی مادر را به تاُخیر بیندازد. می‌تواند حساب کند چه وقت امکان سرزنش یا اوقات تلخی به حداقل می‌رسد و آن وقت به خانه بیاید، یا می‌تواند نسبت به سرزنش بی‌اعتنائی پیش بگیرد.
۳-کودک می‌آموزد نسبت به موقعیتی که در آن به باد سرزنش گرفته شده است، واکنش عاطفی نشان دهد. یک واکنش ممکن است این باشد که کودک برای رهائی از تنبیه، خود را به مریضی بزند و یا واقعأ بیمار شود. (کودکی که بخاطر نخوردن غذا به شدت سرزنش و تنبیه می‌شد، غذا خوردن را یاد گرفت لیکن دچار سوء هاضمـه شد، مفت و مسلم ! ) چنین وضعیتی، به جسم، روان و شخصیت کودک آسیب می‌رساند.
به هر حال نمی‌توان انتظار داشت که از تنبیه نتایج افتخارآمیزی حاصل شود. بدون تردید، روشهای زیباتری برای جایگزینی تنبیه وجود دارد. به نظر شما آن روشها کدام است؟